‘Verboden toegang’ staat op het blauwe bordje aan het hek. De tegels van het pad zijn iets groen geworden door onkruid. Genoeg om te zien dat deze plek niet dagelijks in gebruik is, maar niet zoveel dat het er verloederd uitziet. Bij de toren aan het eind van het weggetje ga je twee treden omhoog naar de bruin geschilderde dubbele deuren.
Binnen is het koel en kaal. De watertoren in Vriezenveen, te spotten vanaf de N36, staat momenteel leeg en is in vrijwel originele staat. Voormalig eigenaar Vitens updatete uiteraard door de jaren heen een en ander, maar dan gaat het om kleine dingen. Een meterkast op de begane grond bijvoorbeeld.
Een bobbelige restje beton in de vloer, een paar uit de grond stekende buisjes en aan vier zijden grote bouten laten zien waar de waterpomp stond. De pomp zelf is naar het Oostblok gegaan, vertelt eigenaar Cor Braakman.
Via een steile houten trap van pakweg 25 treden kom je op de eerste verdieping. De waterleidingen zijn bedekt met donker hout, afgetimmerd door Vitens. Braakman vindt dat jammer, het zou authentieker zijn als je de leidingen van de watertoren kon zien. Verder is er veel origineels te zien. De verweerde betonnen muren, de smalle rechthoekige raampjes, het cilindervormige dak. Je kunt vanaf die eerste verdieping tot aan de onderkant van het waterreservoir kijken.
5 meter naast de toren wonen
Braakman en zijn vrouw Carry vinden het mooi dat je de geschiedenis van het gebouw kunt zien. Ze kochten de watertoren eind 2008 van Vitens. Waarom ze het wilden kopen? Een belangrijke reden: ze wonen pal naast het gebouw, op nummer 8. De toren staat nog geen 3 meter van de erfgrens van de Braakmans, en de keuken van het echtpaar staat daar weer een meter of 2 vanaf. Dat is dus nog geen 5 meter van de buitenkant van de toren naar het keukenraam. ‘Uiteraard waren we geïnteresseerd in wat er met de toren ging gebeuren. Als de toren 50 meter verderop had gestaan hadden we ons niet zo druk gemaakt.’
In 2007 kwam de toren te koop. Het paar Braakman besloot het aan te kijken. ‘Er kwamen geen reacties, voor zover wij weten.’ In 2008 bleek dat Vitens de stichting ‘Behoud cultureel erfgoed watertoren Vriezenveen’ de toren gunde. De stichting wilde er kleinschalige culturele activiteiten organiseren.
Angst voor Franse balkonnetjes
Eerst moesten ze het geld zien te vinden om de toren te kopen, wat niet leek te lukken. ‘De meneer van de stichting gebruikte het pand al voor onder meer opslag van toneelattributen. We wisten wat voor soort buur we zouden krijgen. We vonden het leuk dat hij het erfgoed wilde behouden. Toen bleek dat de zoektocht naar geld voor hen een lastige was besloten we actie te ondernemen.’
Dat ze wisten wat er ongeveer met het gebouw zou gaan gebeuren was heel belangrijk voor ze als buur van de toren. ‘We zagen al voor ons dat een projectontwikkelaar het zou kopen en verbouwen tot appartementen met allemaal gezellige Franse balkonnetjes. Die in onze dakgoot hingen.
Nu ging het om een sympathiek initiatief. We zijn voor behoud van cultureel erfgoed, iets wat het einddoel van deze meneer was.’ De drie partijen gingen in gesprek, contracten werden getekend en een afspraak gemaakt: Braakman was eigenaar, maar verhuurde het voor een klein bedrag per maand aan de stichting.
En toen was het geld op
Zo gezegd, zo gedaan. In december 2008 wisselde de bijna 41 meter hoge bakstenen toren van eigenaar. Helaas in een tijd dat bezuinigingen op cultuur het erg moeilijk maakte om de huur te blijven betalen. Na 3 maanden was de geldpot leeg. En hij bleef leeg. ‘Als de financiële middelen er niet zijn houdt het op. Het is wel jammer.’
De toren is in zijn huidige vorm niet geschikt voor commerciële activiteiten. En dat zou het echtpaar ook niet willen. ‘We zijn gewend dat het erg rustig is naast ons. De watermaatschappij bediende de toren op afstand, alleen heel af en toe kwam er iemand wat zaken controleren. Van de stichting hadden we ook geen last. We zijn gesteld op de rust, vooral omdat de toren zo ongelooflijk dicht bij ons huis staat.’
Ze verhuren de watertoren niet zelf. Niet alleen vanwege de mogelijke overlast, maar ook omdat het gebouw wat aandacht nodig heeft voordat je het zou kunnen gebruiken. De weerkant van de toren, de kant waar de ingang ook zit, is aangetast en daardoor niet meer waterdicht. Na een flinke bui staat er een laagje water op de begane grond.
Om het gebouw te renoveren is geld nodig, veel geld. Als het nu om bijvoorbeeld 20.000 euro ging, dan waren de middelen nog wel te vinden, denkt Braakman. Het gaat echter eerder om tonnen, als het niet meer is. Er is een liefhebber nodig om deze toren te behouden. ‘Zelfs dan is het nog moeilijk is om voor elkaar te krijgen. Zonder steun van de overheid krijg je het niet voor elkaar.’
Tuinplantenopslag
Heel af en toe geven ze de toren in bruikleen. Aan dat ene bruidspaar dat foto’s wilde laten maken in de toren. Aan die vriend van de familie die tijdelijke opslag nodig had. Belangstellenden mogen onder begeleiding van de eigenaren een kijkje nemen. En soms gebruiken ze hem zelf om iets te organiseren. Een feestje, of een braderie. Uiteindelijk is de 83 jaar oude watertoren nu vooral een schuur voor onder andere de tuinplanten van het echtpaar.
En op het dak woont sinds een paar jaar een slechtvalk, wat bijzonder is omdat de roofvogel over het algemeen niet in de bebouwde kom verblijft. Naar bijverschijnsel is dat Braakman af en toe een dode duif (‘van de andere buurman’) of andere vogel aan de voet van de toren vindt.
Ondanks dat het een gemeentelijk monument is, kunnen ze geen subsidies krijgen. ‘Dat geldt alleen voor Rijksmonumenten. Ongetwijfeld staat de toren hier nog tientallen jaren, maar het is zonde dat er niet meer mee gebeurt. Misschien dat een andere instantie voor behoud van cultureel erfgoed opstaat, of dat iemand iets ambachtelijks wil doen in het gebouw. Het zou een leuke bestemming moeten krijgen.’
De cijfers
Architect Hendrik Sangster ontwierp de watertoren van Vriezenveen voor NV Waterleiding Maatschappij Overijssel. Om het te laten bouwen investeerde de maatschappij 26.923 gulden. In 1934 konden de inwoners van de Dorpsstraat als eerste aangesloten worden op het leidingnet. De toren is 40,80 meter hoog en het waterreservoir bovenin kan 295 m3 water aan.
In dit dronefilmpje van TwenteDrone kun je onder andere goed zien wat voor geweldig uitzicht je vanuit de top van de toren hebt.
Meer onderwegverhalen: over opmerkelijke plekken langs de weg of het spoor:
- Spookstation was overblijfsel van de hoop van Lelystad
- Dit gebeurt er achter de borden Militair terrein, verboden toegang
Waardeer dit artikel
Als je dit artikel waardeert en je waardering wilt laten blijken met een kleine bijdrage: dat kan! Zo help je onafhankelijke journalistiek in stand houden.